Kernow
Dhyworth Wikipedia, an godhoniador rydh
| Kernow Cornwall |
|
|---|---|
 |
 |
| (Baner) | (Kota arvow) |
 |
|
| Lavar: Onan hag Oll | |
| Gwlaskor |  Rywvaneth Unys |
| Pennsita | Truru |
| Brassa sita | Kammbronn |
| Enep | 3 563 km² |
| Poblans (2002) Doesedh |
508 412 143/km² |
| Poblans - Sommenn (2002) - % a'n RU - Doesedh |
508 412 triger 4.94 % 143 triger/km² |
| Yeth soedhogel | Nagonan; Sowsnek (de facto); Kernewek (avel taves ranndiryel) |
| Esedhow yn Senedh an RU | 5 ES |
| Kaderyores Konsel an Gonteth | Kslr Doris Ansari |
| Mona kemmyn | Peuns Sterling (£) (GBP) |
| Hymnys kenedhlek (ansoedhogel) |
Trelawny, Bro Goth Agan Tasow |
| Tasogyon | Sen Pyran (5 Meurth) Sen Myghal (29 Gwynngala) |
| Mil kenedhlek | Palores |
 |
|
Kernow yw konteth yn Soth West Pow Sows, yn Breten Veur. Kernow yw bro geltek, ha hy yeth, Kernewek, hevelep hy bobel, yw, yn ogas, unnwoes gans Kembrek ha Bretonek.
Contents |
[chanjya] Istori Kernow
Yth esa pobel ow pywa yn desedhans Kernow arnowydh a-dhia 10 000 vlydhen kyns Krist. Leun a bobel o Kernow yn Oes Brons; i a wrug an niver meur a grugow, torrow ha donsow meyn y'n pow.
Kernow o an dallethvos chyf rag sten yn bys an Mor Kresdorel. Ena an yeth keltek o an taves unnik kewsys yn Breten Veur. Yth esa an loeth "Dumnoniorum" ow triga yn Dewnans ha Kernow. Yn 43 a'n Oes Kemmyn, an Romanyon a dryghas Vreten Veur, mes ny varsons i vywnansow an Gernowyon nameur. Yn 410 OK y hasas an lyjyons an ynys, ha wosa henna yth esa res dhe'n Geltyon rag ammok aga honan erbynn omsettyansow. Latin re gewsys gans an werin namoy, mes yeth vrythonek an dus a Vreten Veur a worta yn fyw. Lies Brython a asas an ynys rag Breten nowydh a-dreus an Chanel, Breten Vyghan.
Wosa gasa an Romanyon, an Sowson skon a omsettyas Vreten Veur. Y'n keth termyn, an Woedhyli a drevesigas yn Alban, Ynys Manow, ha Deghowbarth Kembra. Yth esa myghternedh Kernow (po myghternedh an Dhumnonii) ow reynya dres Dewnans ha Kernow. Yn 577 OK, kas orth Deorham, ogas dhe Vristol, a dhiberthas an Vrythonyon a-gledhbarth (an Gembroyon) a Vrythonyon a-dheghowbarth (an Gernowyon po West-Kembroyon).
Yth esa an Sowson ow pyghanhe tiredh Kernow tamm ha tamm, bys 936 OK, pan dhesedhas an myghtern sowsnek Æðelstán an amal kernewek orth an Tamer.
Yn 1337, Edward III a fondyas Dugeth Kernow rag pe rentow dh'y vap, an Pryns Du.
Yth esa Rebellyans yn 1497 gans Mighal an Gov ha Tommas Flamank avel hembrenkysi.
Hanter kans blydhen wosa, yth esa Rebellyans an Lyver Pysadow yn 1549 erbynn an lyvrow pysadow a esa nowydh, protestant hag yn yeth sowsnek.
Brassa rann an Gernowyon a skoedhya an kaws ryal erbynn Senedh Westminster y'n 17ves kansblydhen. Teyr kas a veu omledhys yn Kernow yn 1642 ha 1644.
Tamm ha tamm, eglos an Vethodysi a dheuth ha bos eglos an niver vrassa a'n werin gernewek. Y'n 18ves ha 19ves kansblydhynyow, termyn Humphry Davy ha Richard Trevithick, yth esa hwel balyow ow tevi ha diwysyans kernewek ow tisplegya.
Mes an diwysyans sten a veu gwannhes yn 19ves kansblydhen, ha lies den bal a Gernow a waya dreus an mor dhe'n Statys Unys, Ostrali (yn arbennik Konna-tir Yorke yn Soth Ostrali), Afrika Deghow, Meksiko ha gwlasow erell.
An dasserghyans Kernewek a dhallathas yn 1904. Gorsedh Kernow ha Kuntellesow Kernow Goth res avonsyas gnas Keltek a Gernow y'n termyn ma.
Hwel sten, pyskessa, ha gonisogeth tir re naghas a-dhia Nessa Bresel an Norvys. Ytho, erbysieth an pow yw pupprys moy serghek war dornyaseth, awos an tirwelyow arvorek bryntin usi omma. An Unyans Europek a aswonnis esow erbysiethek Kernow ow ri dhedhi savla Amkan Onan.
[chanjya] Gwlasegeth
- Erthygel leun a vanylyon: Politegieth Kernewek.
Yma Konsel Kernow gans 79 esel. Kernow yw Dugeth rennys yn nebes ranndiryow y'n eur ma, ha kyns yn kontethow. An Parti Livrel-Werinel yw an parti politigeth moyha poesek yn Kernow, mes yma hengov a bolitegoryon anserghek ynwedh.
[chanjya] Doronieth
- Erthygel leun a vanylyon: Doronieth Kernewek.
Kernow yw konna-tir fest yn soth-west Ynys Vreten Veur. Dowr Tamer a wra an amal yntra Kernow hag an gonteth sowsnek a Dhewnans y'n howldrehevel. Ottomma tiredh Kernow orth ledanna, gans 75 km. A-dheghowbarth yma'n Chanel, hag a-gledhbarth hag y'n howlsedhes yma Mor Havren ha'n Mor Keltek. Tir garow yw pervedh an pow, a-ban yw ystynnans a Woen Esk ha Dartmoor Bronn Wennili, 419 m. Dowr Tamer yw an brassa avon; yn mysk an erell yma Avon Kammel, Avon Fowydh, hag Avon Fal. Kernow yw geryes da awos hy threthow ha gewer doemm.
[chanjya] Kevrennow Pervedhel
- Adhyskans yn Kernow
- Balyow yn Kernow
- Doronieth Kernewek
- Dy'goelyow Kernewek
- Kala' Me
- Goelowann
- Dy'goel Mighal
- Kalann Gwav
- Hendhyskans yn Kernow
- Henhwedhlow Kernewek
- an Gelligesow
- Ker Is
- an Myghtern Arthur
- Ilow Gernewek
- Bandyow Brest
- Keuryow Mebyon
- Kryjyans yn Kernow
- Lyenn Kernewek ha Yeth Kernewek
- Lyenn yn Sowsnek a Gernow
- Noswikorieth yn Kernow
- Plassow yn Kernow
- Politegieth Kernewek
- Pyskek yn Kernow
- Rol a Dus a Gernow
- Rygbi
- Lu Trelawny
- Tornyaseth yn Kernow
- Trevow yn Kernow
 |
Keltia |  |
|---|---|---|
|
Alban | Breten Vyghan | Iwerdhon | Kembra | Kernow | Manow |
||
|
Gwelewgh ynwedh: Keltyon · Yethow Keltek |
 |
An erthygel ma re henwis avel erthygel a vravder ow kul enor dhe Wikipedi, an godhoniador rydh. Rag derivadow pella, mirewgh orth dhadhelva an erthygel hag orth an rol a erthyglow brav. |
 Kontethow istorek Pow Sows |
|---|
|
Kontethow gwrys kyns 1889: |
